Զեյթունցիների վենդետան
Ինչպես մեր առաքինությունների, այնպես էլ արատների արմատները պատմության մեջ են: ՈՒ, թերևս, իմաստ ունի երբեմն-երբեմն վեր հանել թերությունների ժամանակագրությունը, որովհետև ինքնաճանաչում նշանակում է նաև հոռի կողմերի իմացություն:
Պատմական զուգահեռները անցյալի ու ներկայի միջև ուսուցողական և օգտակար են, սակայն դրանք նվազ հետաքրքրական չեն անցյալի և անցյալի միջև:
Ի՞նչ ենք պատկերացնում զեյթունցի ասելով` մարտաշունչ, անզիջում, կռվազան լեռնական: Զեյթունցիները բազմաթիվ հերոսական էջեր են թողել թուրքական իշխանությունների դեմ ազգային-ազատագրական պայքարի պատմության մեջ: Բայց հիմա խոսքը դրա մասին չէ, կուզենայի զուգահեռ անցկացնել Զեյթունի և… իտալական կղզիների միջև:
Վենդետան` արյան վրիժառությունը, սկիզբ է առել Կորսիկայից, ապա տարածվել Սարդինիայում ու Սիցիլիայում: Հայաստանում ճիշտ այդպիսի, ինքնահատուկ, յուր առանձին կոշտուկոպիտ բարբառով մի «կղզի» էր Զեյթունը, որտեղ XIX դարում վենդետան ձևավորվել էր որպես յուրատեսակ «մշակույթ»:
Կռվարարությունը և միմյանց նկատմամբ անհաշտությունը դրսևորվում էին, նախ, վիճաբանություններով, որոնց հաջորդում էին մեկմեկու նախազգուշացնելու, ահաբեկելու գործողությունները:
Այսպես, մեկը գիշերով, երբ հակառակորդը քնած էր լինում, մուտք էր գործում նրա տուն, բարձի կողքին մի բուռ վառոդ լցնում ու հեռանում: Այսինքն, թե` տես, կարող էի քեզ սպանել, բայց չարեցի, ուրեմն քեզ սուսուփուս պահիր:
Գիշերով եկեղեցուց դագաղ էին գողանում ու տանում-դնում թշնամու դռանը, հասկացնելով` քեզ դագաղ կդնեմ:
Մտնում էին միմյանց այգիներ ու կտրում տնկիներն ու որթերը, այգիների մեջ եղած քոլիկները այրում, իսկ փռած չամիչը թե թարմ էր` կոխկրտում էին, թե չոր` գողանում:
Կտրում էին եզան, ձիու, ջորու, էշի պոչը կամ ականջը:
Երեկոյից մինչ կեսգիշեր սկսում էին իրար տներ քարկոծել:
Քանի որ Զեյթունի տները կառուցված էին լեռնալանջին, ապա մեկի տանիքը հանդիսանում էր մյուսի բակը: Բակի քարը քանդում էին, որպեսզի մյուսի տան առաստաղը փլվի, իսկ հողե կամ քարե ծխնելույզները փլցնում:
Եթե հակառակորդը ջրաղաց ուներ, խողովակի մեջ քար էին խցկում, որպեսզի ջրի ընթացքը խափանվեր:
Ի վերջո, եթե ցերեկվա ժամը 12-ից հետո հանդիպում էին թշնամու կնոջը, խլում էին գլխի ծածկոցը կամ փախցնում ճակատից կախած ոսկիները:
Այսքանից հետո սպանությունը, բնականաբար, անխուսափելի էր: Բայց սկսվում էր նոր փուլ:
Քանի որ հետևելու էր պարտադիր հատուցում, և դա կարող էր փոխադարձաբար շարունակվել տասնամյակներով, ցեղեցեղ, ոճրագործը ձգտում էր հաշտության: Դրա համար նրան պետք էր միջնորդ: Զեյթունը բաժանված էր չորս մասի, որոնցից ամեն մեկը կառավարում էր առանձին առաջնորդ: Մարդասպանը դիմում էր այդպիսի թաղային հեղինակության, և եթե վերջինս համաձայնում էր, գնում էին սպանվածի տուն: Հանցագործը փաթաթվում էր կտավե սավանով, ընկնում սպանվածի ժառանգի ոտքերը և ասում` պատանքովս եմ եկել, թե կուզես` սպանիր: Հետո սկսում էր խոսել հաշտարարը: Եթե գործը գլուխ էր գալիս, սպանվածի ժառանգը ներում էր, ոճրագործը նրան մի գավաթ գինի էր մատուցում, ձեռքը համբուրում ու վճարում առնվազն 1000 ղուրուշ:
Սակայն նման հաշտություններ հազվադեպ էին կայանում:
Զեյթունն ինչո՞վ էր տարբերվում Կորսիկայից:
Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
-
Ասում են… Եթե չլիներ մեր չարամիտ միջամտությունը, ապա հայերի բացարձակ մեծամասնությունը, ըստ Սան Ստեֆանոյի պայմանագրի, հայտնվելու էր Ռուսաստանի պաշտպանության ներքո
-
Ասում են… Պարադիգմի կտրուկ փոփոխությունը և անցումը դեպի Եվրամիության հարթակ, մեր կարծիքով, անխուսափելիորեն կապված կլինի ՀՆԱ-ի անկման և հայկական բիզնեսին, տնտեսությանն ու Հայաստանի հասարակ քաղաքացիների կենսամակարդակին լուրջ հարվածների հետ։
-
Ասում են… Դոնալդ Թրամփի գլխավորած հանրապետական վարչակազմի ԱՄՆ-ում իշխանության վերադարձով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո միջազգային գործընթացների Վաշինգտոնի ըմբռնումը նոր հարթություն է ձեռք բերել: Հունվարի 15-ին Սենատում այս հարցի վերաբերյալ նոր պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն շատ խոսուն հայտարարություններ արեց։
-
Ասում են Եթե ինչ-որ մեկը սեփական պատմությունը խեղաթյուրում է թշնամու բարեհաճությանը արժանանալու համար, նա հարգանքի արժանի չէ: Թուրքիան Հայաստանի հավերժական թշնամին է, նրանք հավերժական անեծքի տակ են հայոց կոտորածը կազմակերպելու համար:
-
Ասում են… «Զանգեզուրի միջանցքը» ներկայիս տեսքով մաքուր թուրքական պրոյեկտ է: Այդ միջանցքով Ադրբեջանը ոչնչից ստանալու է տարեկան 1,5 մլրդ դոլար եկամուտ, իսկ Թուրքիայի առջև բացվելու են Կասպից ծովի դարպասները, և մուտք է գործելու Կենտրոնական Ասիա
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
Տարածաշրջանային
Սա ապտակ է ոչ միայն թուրքական Կիպրոսին, այլև՝ հենց Թուրքիային
2025 թվականի ապրիլի 4-ին Սամարղանդում տեղի ունեցավ Եվրոպական Միության և Կենտրոնական Ասիայի առաջին գագաթնաժողովը։Դրան մասնակցել են Ղազախստանի, Ղրղզստանի, ՈՒզբեկստանի, Թուրքմենստանի առաջնորդները և ԵՄ ղեկավարությունը։ Հանդիպումից հետո բոլոր մասնակից թյուրքալեզու երկրները հռչակագիր ընդունեցին...
